تاریخچه:
تامین و ارتقاء سلامت فردفرد جامعه هدفی است که از سالها پیش از سوي مدیران ارشدنظام سلامت درجهت نیل به اهداف که همانا ارائه خدمات در دورترین نقاط کشورمی باشد ،طراحی شده است . این برنامه با بکارگیري افرادي به نام بهورز که منادیان بهتر زیستن درروستاها می باشند موجب افزایش امید به زندگی اقشار جامعه روستایی گردید .
از سال 1319 هجری شمسی تا سال 1351 چندین تجربه با عناوین طرح تربیت بهدار ، طرح سپاه بهداشت ، طرح تربیت بهدار روستا ، طرح سلسه وطرح رضاییه به اجرا گذاشته شد از این میان این طرح ها ،طرح تحقیقاتی « نحوه توسعه خدمات پزشکی و بهداشتی در ایران معروف به طرح رضائیه که بطور مشترک توسط سازمان جهانی بهداشت و دانشکده بهداشت و وزرات بهداری در روستایی چنقرالوی پل در رضائیه ارومیه فعلی استان آذربایجان غربی در سال 1351 به اجرا در آمد که بطور رسمی به عنوان شیوه اصلی گسترش خدمات بهداشتی درمانی پذیرفته شد.
راهبرد اصلی این طرح، تربیت و بکارگیری عوامل غیرپزشک برای ارائه مراقبت های اولیه بهداشتی بود واحدهای ارایه کننده این خدمات را خانه بهداشت، کارکنان زن را بهورز و کارکنان مرد را بهداشت یار می نامیدند.
به اعتقاد بيشتر منتقدان و دست‌اندرکاران حوزه سلامت کشور، حضور بهورز به عنوان خط اول بهداشت به خصوص در مناطق محروم و روستايي، يکي از مهم‌ترين فعاليت‌ها و دستاوردهاي کشور در حوزه بهداشت و درمان بوده است.
تغییر نیازهاي سلامت با توجه به تغییر رویکرد بیماریها و نیزافزایش آگاهی و تقاضايگیرندگان خدمات موجب شد تا در راستاي تحقق عدالت اجتماعی که از اهداف نظام مقدسجمهوري اسلامی ایران است تحولی اساسی در نظام سلامت کشور رخ دهد . وزارت بهداشت در سال 1363، در كشاكش دشواري هاي عظيم جنگ تحميلي و به هنگامي كه فوريت هاي هر روزه و غير قابل پيش بيني، راه برتر برنامه ريزي مدرن و گام به گام را مي بست، با اتكا به نتايج تجربه هاي پيشين از اجراي طرح هايي مثل تربيت بهدار، سپاه بهداشت، بهدار روستا و... در استفاده از نيروهاي غيرپزشك در ارائه خدمات بهداشتي درماني از طريق يك نظام منسجم، و براي آگاهي يافتن از دشواري هاي پيش رو و ترسيم خطوط اصلي راه آينده به تحقيقي گسترده روي ده درصد از جمعيت روستايي و شهري كشور دست زد. تحقيق، حكايت از آن داشت كه بيش از چهل درصد از مرگ هاي كشور در پنج سال اول حيات كودكان اتفاق مي افتد. از كل مرگ هايي كه در پنج سال اول زندگي كودكان پيش مي آيد حدود هشتاد درصد آن مربوط به دوازده ماه اول حيات آنان است. چنين تراكمي از بيماري و مرگ در سال هاي آغازين زندگي كودكان امروز، كه سرمايه هاي فردا هستند مي توانست رقت انگيز و تكان دهنده باشد، اما فاجعه بارتر از آن، اين بود كه تحقيق نشان مي داد حدود يك ششم از اين مرگ ها از شش بيماري عفوني ديفتري، كزاز، سياه سرفه، سل، فلج اطفال و سرخك كه واكسن هاي مؤثر و معتبر دارند پديد مي آيد، يك ششم ديگر كودكان با بيماري هاي عفوني ديگري كه واكسن نداشته اما در موارد بسياري قابل پيشگيري يا مهار شدن مي باشند از دست مي روند، و سرانجام نيز بيش از يك پنجم ديگر، قرباني بيماري هاي اسهالي مي شوند. به بيان ديگر، تحقيق گسترده سال 1363 به روشنــي نشان مي داد كه در واقع هر سال بيش از نيمي از كودكان ايراني قرباني حوادث و بيماري هاي ساده اي هستند كه مبارزه با آن ها ساده و عمدتا محتاج شناخت راه اصولي، آموزش خانواده ها و تربيت نيروهاي ساده اي است كه قادر به ارتباط نزديك با اكثر مردم و آموزش آنان باشند و اين سرآغاز تلاش در مسير راه اندازي شبكه هاي بهداشتي درماني و در نخستين گام گسترش واحدهايي به نام خانه بهداشت در پهنه روستاهاي كشور و تربيت نيروهاي اصيل و برجسته روستايي به نام بهورز شد.
مرکز آموزش بهورزی
در راستاي تحقق اهداف نظام سلامت در کشور مراکز آموزش بهورزي با هدف بهره مند کردنخانه هاي بهداشت ازبهورزان داراي مهارت هاي کافی تاسیس گردیده اند.
این هدف از طریق پذیرش و تربیت بهورزان قبل از استخدام و تدوین برنامه بازآموزي آنانتحقق می یابد .دستورعمل پذیرش بهورز در اجراي فصل سوم آئین نامه اداري و استخدامیو تشکیلاتی کارمندان غیرهیات علمی به منظور پذیرش و به کارگیري بهورز مورد نیازدانشگاه در یک فضاي رقابتی و رعایت عدالت استخدامی، شایسته گــزینی وسنجشتوانمندي هاي عمومی و تخصصی داوطلبان استخدام تدوین گردیده است. این دستورعملشامل بهورزانی خواهد بود که پس از طی دوره آموزش هاي لازم به صورت رسمی و پیمانیدر دانشگاه به کار گرفته خواهند شد. کمیته پذیرش بهورز شهرستان به منظور تعیینروستاهاي داراي اولویت از نظر جذب و پذیرش بهورز وبررسی پستهاي بلاتصدي بهورزيواعلام نیاز و اولویت ها به مرکز بهداشت استان ، تشکیل می گردد .بدیهی است پذیرشدانش آموزان یا کارآموزان بهورزي منوط به وجود مجوز استخدام، ردیف بلاتصدي واعتبار موردنیاز می باشد.دانش آموزان بهورزی(دارندگان مدرك تحصیلی پایین تر از فوق دیپلم)پس ازطی دوره دو ساله آموزش بهورزي و احرازموفقیت به خدمت پذیرفته می شوند و کارآموزانبهورزی (دارندگان مدرك تحصیلی فوق دیپلم) پس از طی دوره آموزشی تطبیقی مهارت هايبهورزي و احرازموفقیت به خدمت پذیرفته می شوند.
بلوک های بهورزی مجموعه های آموزشی بسیار منظم و کاملی بودند که بر اساس اصول واجزاء PHC در سطوح مختف با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و سیاسی و اجتماعی روز و نیز با برخورداری از جامعه نگر ترین شیوه های آموزشی که تمامی فعالیتهای اجرایی سیستم مطابق با سطح سواد دانش آموزان در آنها لحاظ شده بود را در بر می گرفت.اما با گذشت بیش از سه دهه مراحل جذب و پذیرش بهورز در سالهای اخیر متناسب با سطح سواد جامعه روستایی و سایر تحولات ، مورد باز نگری قرار گرفت که مهمترین علل آن را میتوان ، تغییر نیازها و تقاضای بهداشتی مردم ، افزایش سطح آگاهی و بهبود وضعیت بهداشتی مردم و افزایش سطح معلومات و تحصیلات روستائیان و ادغام خدمات بهداشتی نام برد .